آیه جمعهآیه جمعه یا «آیه نداء» به آیه ۹ سوره جمعه اطلاق می شود. ۱ - منظور از آیه نماز جمعهآیه ۹ سوره جمعه را "آیه جمعه" مى گویند: " یا ایهاالذین آمنوا اذا نودى للصلوة من یوم الجمعة فاسعوا الى ذکر الله و ذرواالبیع ذلکم خیر لکم ان کنتم تعلمون؛اى مؤمنان ! چون براى نماز در روز جمعه بانگ (اذان) داده شود، به سوى یاد کرد خداوند بشتابید و خرید و فروش را رها کنید، این اگر بدانید برایتان بهتر است ". ۲ - وجه نامگذاری جمعهطبق برخی روایات ، مسلمانان مدینه ، پیش از هجرت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم با یکدیگر گفتند یهود در یک روز هفته اجتماع می‌کنند (روز شنبه) و نصارا نیز روزی برای اجتماع دارند (یکشنبه)؛ خوب است ما هم روزی قرار دهیم و در آن روز جمع شویم و ذکر خدا گوییم. آنان روز پیش از شنبه را که در آن زمان "یوم العروبه" نامیده می‌شد، برای این هدف برگزیدند و نماز را به صورت جماعت در آن روز به جا آوردند؛ آن روز "جمعه" نامیده شد؛ زیرا روز اجتماع مسلمانان بود. این نخستین جمعه‌ای بود که در اسلام تشکیل شد. اما اولین نمازجمعه‌ای که رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم با اصحاب تشکیل دادند زمان هجرت به مدینه بود. آن حضرت روز دوشنبه دوازدهم ربیع الاول هنگام ظهر به منطقه "قبا" در حوالی مدینه وارد شدند. و چهار روز در آن جا ماندند و مسجد قبا را بنیان نهادند. سپس روز جمعه به محله "بنی سالم" آمدند و مراسم نمازجمعه را در آن جا برپا کردند. این نخستین نمازجمعه‌ای بود که رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در اسلام به جا آورد. خطبه‌ای هم در این نماز خواندند که نخستین خطبه حضرت در مدینه بود. میان فقهای امامیه درباره حکم اقامه نمازجمعه در زمان غیبت امام زمان علیه‌السّلام اختلاف است؛ برخی آن را واجب عینی ، برخی واجب تخییری ، برخی مستحب و برخی نیز حرام دانسته‌اند. آن چه مسلم است وجوب عینی نمازجمعه با حضور امام زمان علیه‌السّلام است. ۳ - تشکیل روز اجتماع مسلمیندر بعضى از روایات آمده است که مسلمانان مدینه، پیش از هجرت پیامبر (ص) با یک دیگر گفتند: یهود در یک روز هفته اجتماع مى کنند (روز شنبه) و نصارا نیز روزى براى اجتماع دارند (یکشنبه) خوب است ما هم روزى قرار دهیم و در آن روز جمع شویم و ذکر خدا گوییم. آنان روز قبل از شنبه را که در آن زمان " یوم العروبه" نامیده مى شد، براى این هدف برگزیدند، و نماز را به صورت جماعت در آن روز به جا آوردند. و آن روز "جمعه" نامیده شد؛ زیرا روز اجتماع مسلمین بود. و این نخستین جمعه اى بود که در اسلام تشکیل شد. ۴ - اولین نماز جمعه پیامبراما اولین نماز جمعه اى را که رسول خدا(ص) با اصحاب تشکیل دادند، هنگامى بود که به مدینه هجرت کرد.آن حضرت روز دوشنبه دوازدهم ربیع الاول هنگام ظهر به منطقه قبا ( در حوالى مدینه ) وارد شد، و چهار روز در آنجا ماندند و مسجد قبا را بنیان نهادند، سپس روز جمعه به محله "بنى سالم" آمدند و مراسم نماز جمعه را در آنجا برپا کردند. و این اولین نمازجمعه اى بود که رسول خدا (ص) در اسلام به جا آورد، خطبه ای هم در این نماز خواند که اولین خطبه حضرت در مدینه بود. ۵ - حکم نماز جمعه در غیبتدر میان فقهای امامیه درباره حکم اقامه نماز جمعه در غیبت امام زمان (ع) اختلاف است. برخى آن را واجب عینی، برخى واجب تخییری، برخى مستحب و برخى نیز حرام دانسته اند. آن چه مسلم است وجوب عینى نماز جمعه با حضور امام زمان(ع) است. ۶ - مراد از ذکرالله و ندا در آیهمراد از "ذکرالله" در آیه، "نماز" است. برخی گفته‌اند مراد خطبه‌های نماز ، و مقصود از "ندا" در آیه، اذان است، و چون به سعی و شتافتن امر شده (فاسعوا) لازمه آن ترک همه اشتغالات به ویژه داد و ستد است. [۵]
منصور، عبدالحمید یوسف، نیل الخیرات فی القراءات العشرة، ج۱۹، ص۲۷۳.
۷ - کیفیت استدلال به آیه جمعه۷.۱ - وجوب نماز جمعه و حرمت کسببه آیه «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا نُودِی لِلصَّلاةِ مِنْ یوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِکرِ اللَّهِ ...» به دلیل امر به رفتن به سوى نماز جمعه و نیز نهی از کسب هنگام شنیدن اذان آن، بر وجوب نماز جمعه استناد شده است. ۸ - پانویس
۹ - منبعمرکز اطلاعات و مدارک اسلامی. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۱، ص۱۸۸. فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «آیه جمعه». |